Text

The beauty of ingenuity 
Artist statement Su Tomesen i.c.w. Esmee Postma

In the videos, installations, interventions, social sculptures and photography by artist Su Tomesen (NL, 1970), public space provides her working ground. Travelling, observing and in dialogue with her surroundings, she displays a taste for the human ability to inventively take control of the urban environment. Her oeuvre reads like a visual plea for an organic world in which life develops freely, and at the same time comments on the over-regulated West. With a background as a cultural historian and television director, Su Tomesen completed her Master of Fine Arts at the Sandberg Institute in 2007. Living in Amsterdam, with Yogyakarta as her second base since 2011, the rest of the world is Tomesen's third home. Artist-in-residencies led to various destinations such as Amman, Belgrade, Johannesburg, Naples, Medellín, Tirana and Yogyakarta, and resulted in long-term projects and repeated visits. 

For years travelling has been essential to the development of Tomesen's artistic practice. Elsewhere, she encounters new, strange or seemingly lost situations, and people who confront her and lead to new thoughts and new work. In the research phase, equipped with cameras and a notebook, she sets off with an inquiring mind, healthy intuition and a committed attitude. She quickly learns the basics of a foreign language, easily establishes liaisons with people and informs herself about local phenomena and pressing issues. By working patiently once filming, wondrous scenes reveal themselves in front of her camera. During the creative process, she allows the unpredictability of the street to be an active element. In recent years, Tomesen has concentrated on the inventive strategies of the micro-entrepreneurs who determine the streetscape in most parts of the world.

Tomesen feels akin to the - out of economic necessity - inventive and improvising street vendors and sole proprietors. She loves their stalls, shops and stacks, and the mentality to patch things up or reuse them rather than throw them away. As an artist and independent entrepreneur, 'making something out of nothing' is part of her DNA. Despite the differences in privilege, she searches for similarities and common ground with the people who cross her path. As an artist, she builds bridges out of interest - the Latin word 'inter-esse' literally means 'standing between' - in the people she meets. Her work operates on the edge of art and life, and encounters and collaborations often lead to lasting relationships.

She translated the subject of the micro-economy into a growing series of videos, installations, interventions and photographs, culminating in the four-channel video installation Street Vendors (2018-2020). Central to this work is the lively informal economy in Medellín, Tirana, Johannesburg and Yogyakarta, where street vendors, with great inventiveness and resilience, manage to survive day after day, and appropriate public space. The thriftiness and sustainability that characterise many of the trades in the films show the value of waste and the beauty of ingenuity. In her video work, Tomesen is a 'fly on the wall'. The dialogue takes place beforehand with her film characters and afterwards with the spectators. 

The installations and interventions take a different approach: they come to life in dialogue with the public. A good example is the mobile installation Toko (2014-2018). In this work, the artist assumes the role of street seller herself with an assemblage of plastic utensils, carefully arranged on a Dutch bicycle after Indonesian example. Here, no distant shores, but various Dutch cities form the stage for a myriad of conversational topics. For some, the installation evokes wonder, for others recognition. The work is simultaneously a cheerful indictment of the omnipresence of plastic and a celebration of the creative use of that which is simply available.

Tomesen's multifaceted oeuvre creates a place for resonance with the world. For example, during the festival Into The Great Wide Open on Vlieland she presented Winkel (2016-2018): a striking resemblance to small businesses that keep springing up in Syria after bombardments. In this social sculpture, nothing was for sale. It meant that the contact between the two Syrian migrants manning the shop and the festival-goers was not limited to an economic transaction, but also involved an exchange of ideas. The Syrians made another appearance when the work was exhibited again two years later. Bringing together these ostensibly incompatible worlds is an important motive for Tomesen. By reframing elements and situations and thus lifting them out of their surroundings into a new context, the familiar takes on an estranging character and generates a moment of confusion that leaves its mark. Her videos and photographs operate on the border of visual art and documentary. 

With her 'conversation pieces', the artist raises questions about the organisation of our living environment. She deliberately focuses on the 'have-nots': those who are forced to rely on their own resourcefulness to be self-reliant. She draws parallels between the far corners of the world in search of that universal power. Optimism about the adaptability of mankind in an ever-changing world is the recurrent theme of Tomesen's work, but it also contains an appeal to take care of the preservation of this organic relationship with public space. Subtly, she presents the Western viewer with a different reality. One where time is circular and each day repeats itself like an endless loop, and where what is available is used creatively and the economy is given space to organically form itself in the rhythmic cadence of life.

Her latest research, too, is characterised by a sharp eye for the remarkable in the ordinary. Since the end of 2020, Tomesen has been working on a new large-scale, long-term project. This time, she zoomed in on the rhythmic sounds of street vendors in Yogyakarta. These sounds form the ingredients for new musical compositions, loosely based on the structure of Javanese gamelan music. This research will eventually result in a new video installation. 

From 2017 till 2022, Su Tomesen's art practice has been structurally supported by the Mondriaan Fund's Stipendium Program for Established Artists.


Translated from Dutch into English by Daphne de Sonneville

De schoonheid van vindingrijkheid 
Artist statement Su Tomesen i.s.m. Esmee Postma

De openbare ruimte vormt het speelveld van de video’s, installaties, interventies, sociale sculpturen en fotografie van kunstenaar Su Tomesen (NL, 1970). Reizend, observerend en in dialoog met de omgeving toont zij een voorliefde voor het menselijk vermogen de publieke ruimte op inventieve wijze in eigen hand te nemen. Haar oeuvre leest als een visueel pleidooi voor een organische wereld waarin het leven zich vrijelijk ontwikkelt, en stelt tevens kanttekeningen bij het overgereguleerde Westen. Met een achtergrond als cultuurhistoricus en televisieregisseur rondde Su Tomesen in 2007 haar Master of Fine Arts aan het Sandberg Instituut af. Woonachtig in Amsterdam, met sinds 2011 Yogyakarta als tweede basis, is de rest van de wereld Tomesens derde thuis. Artist-in-residencies leidden naar onder meer Amman, Belgrado, Johannesburg, Napels, Medellín, Tirana en Yogyakarta en resulteerden in langlopende projecten en herhaalbezoeken. 

Jarenlang is reizen essentieel geweest voor de ontwikkeling van Tomesens kunstenaarschap. Elders ontmoet zij nieuwe, vreemde of verloren gewaande situaties en mensen die haar een spiegel voorhouden en die leiden tot nieuwe gedachten en nieuw werk. In de researchfase gaat ze, toegerust met camera’s en notitieboekje, op pad met gezonde intuïtie, nieuwsgierige blik en betrokken houding. Ze maakt zich vlot de basis van een vreemde taal eigen, gaat gemakkelijk liaisons aan met mensen en informeert zich over lokale fenomenen en urgente onderwerpen. Door geduldig te werk te gaan openbaren zich voor haar camera wonderlijke taferelen. Tijdens het maakproces staat ze de onvoorspelbaarheid van de straat toe als actief element. De laatste jaren concentreert Tomesen zich op de inventieve strategieën van de micro-ondernemers die het straatbeeld in het merendeel van de wereld bepalen.

Tomesen voelt zich verwant met de - uit economische noodzaak - inventieve en improviserende straatverkopers en eenmanszaken. Ze houdt van hun kramen, winkeltjes en stapelingen, en van de mentaliteit iets op te lappen of te hergebruiken in plaats van het af te danken. Als kunstenaar en zelfstandig ondernemer zit het 'van niets iets maken' in haar DNA. Ondanks de verschillen in privilege zoekt zij naar overeenkomsten en gemeenschappelijkheid met de mensen die op haar pad komen. Als kunstenaar slaat zij bruggen vanuit interesse in mensen - het Latijnse woord 'inter-esse' betekent letterlijk 'tussen staan'. Haar werk beweegt zich op de rand van kunst en leven. Ontmoetingen en samenwerkingen monden niet zelden uit in blijvende relaties.

Het onderwerp van de micro-economie vertaalde zij in een groeiende serie video’s, installaties, interventies en foto’s en culmineerde in de vierkanaals video-installatie Street Vendors (2018-2020). Centraal daarin staat de levendige informele economie in Medellín, Tirana, Johannesburg en Yogyakarta, waar straatverkopers zich met grote inventiviteit en veerkracht iedere dag opnieuw staande weten te houden en zich de openbare ruimte toe-eigenen. De zuinigheid en duurzaamheid die veel handeltjes in de films typeren, tonen de waarde van afval en de schoonheid van vindingrijkheid. In haar videowerk is Tomesen een fly on the wall. De dialoog vindt voorafgaand plaats met haar filmpersonages en achteraf met de toeschouwers. 

Heel anders is dat bij de installaties en interventies: ze komen juist in dialoog met het publiek tot leven. Een goed voorbeeld daarvan is de mobiele installatie Toko (2014-2018). Hier neemt de kunstenaar de rol van straatverkoper aan met een assemblage van plastic gebruiksvoorwerpen, zorgvuldig gerangschikt op een Hollandse fiets naar Indonesisch voorbeeld. Hier geen verre oorden, maar diverse Nederlandse steden die het toneel vormen voor een waaier aan gespreksstof. Bij de een wekt de installatie verwondering op, bij de ander juist herkenning. Het werk is tegelijkertijd een vrolijke aanklacht tegen de alomtegenwoordigheid van plastic en een viering van de creatieve omgang met dat wat nu eenmaal voor handen is.

Het veelzijdige oeuvre van Tomesen schept een plek voor resonantie met de wereld. Zo presenteerde zij tijdens het festival Into The Great Wide Open op Vlieland Winkel (2016-2018): een sprekende gelijkenis met kleine zaakjes die in Syrië telkens weer verrijzen na bombardementen. In deze sociale sculptuur was niks te koop waardoor het contact tussen de twee Syrische migranten die de zaak bemanden en de festivalgangers niet slechts beperkt bleef tot een economische transactie, maar er van gedachten werd gewisseld. De Syriërs maakten wederom hun opwachting toen het werk twee jaar later weer tentoongesteld werd. Het samenbrengen van deze schijnbaar onverenigbare werelden is voor Tomesen een belangrijke drijfveer. Door elementen en situaties een nieuw kader te geven en daarmee op te tillen uit hun omgeving naar een nieuwe context krijgt het vertrouwde een vervreemdende lading en ontstaat even een moment van verwarring, die zorgt dat onderwerpen beklijven. Haar video’s en foto’s bewegen zich op de grens van beeldende kunst en documentaire. 

Met haar conversation pieces roept de kunstenaar vragen op over de inrichting van onze leefwereld. Ze richt haar blik daarbij bewust op de have-nots: zij die gedwongen zijn een beroep te doen op hun eigen vindingrijkheid om zelfredzaam te zijn. Ze trekt parallellen tussen de uithoeken van de wereld, op zoek naar die universele kracht. Optimisme over het aanpassingsvermogen van de mens in een immer veranderende wereld is de rode draad in Tomesens werk. Maar ook schuilt er een oproep in tot het zorgdragen voor het behoud van deze organische omgang met de publieke ruimte. Subtiel schotelt ze de westerse toeschouwer een andere realiteit voor. Eén waar tijd circulair is, elke dag zich herhaalt als een oneindige loop, creatief wordt omgegaan met dat wat voorhanden is en de economie de ruimte krijgt om zich organisch te vormen in de ritmische cadans van het leven.

Een scherp oog voor het bijzondere in het alledaagse kenmerkt ook haar nieuwste onderzoek. Sinds begin 2020 werkt Tomesen aan een nieuw grootschalig en meerjarig project. Dit keer staan de ritmische geluiden van de ambulante straatverkopers in Yogyakarta centraal. Die vormen de ingrediënten voor nieuwe muzikale composities, losjes gebaseerd op de structuur van de Javaanse gamelanmuziek. Dit onderzoek zal uiteindelijk gaan resulteren in een nieuwe video-installatie. 

Van 2017 tot 2022 werd de kunstpraktijk van Su Tomesen structureel ondersteund door de Werkbijdrage Bewezen Talent van het Mondriaan Fonds.